Φραγμοί επικοινωνίας

Φραγμοί επικοινωνίας

Ένα από τα πιο κοινά προβλήματα στις σχέσεις είναι ότι δεν υπάρχει όση επικοινωνία θα θέλαμε να είχαμε. Όλοι μας έχουμε βιώσει κάποια στιγμή την απογοήτευση από το αίσθημα ότι δεν είμαστε σε θέση να γίνουμε κατανοητοί από το άλλο πρόσωπο. Όσο πιο πολύ οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον, τόσο πιο πιθανό είναι να μπορούν να λύσουν τη διαφορά τους. Ωστόσο, για να γίνει αυτό εφικτό χρειάζεται να μάθουμε από την αρχή και να αναπτύξουμε ορισμένες βασικές δεξιότητες επικοινωνίας όπως την ικανότητα ακρόασης, ώστε να πετύχουμε καλύτερες σχέσεις με όσο το δυνατόν λιγότερες ρήξεις. Πολλές φορές χωρίς να το καταλαβαίνουμε παρεμβάλλουμε «φραγμούς επικοινωνίας» που πηγάζουν από ασυνείδητες προσωπικές μας ανάγκες και συνήθειες τις οποίες μεταφέρουμε στη σχέση μας. Έτσι ασυνείδητα κατευθύνουμε με τέτοιο τρόπο τη συζήτηση ώστε να βρούμε ανταπόκριση στις δικές μας ανάγκες χωρίς να είμαστε σε θέση να συγκεντρώσουμε την προσοχή μας σε αυτά που λέει ο συνομιλητής μας. Οι αρνητικές επιπτώσεις από την χρήση των φραγμών επικοινωνίας είναι πολλές και το σημαντικότερο είναι ότι εκφράζουν έλλειψη σεβασμού προς τον άλλον, τον οποίο μειώνουμε και αποθαρρύνουμε ώστε να βάλουμε τον εαυτό μας σε μια ανώτερη θέση. Όταν χρησιμοποιούμε φραγμούς επικοινωνίας προκαλούμε τον άλλον να προβάλλει μια αντίδραση, αμυντική ή επιθετική, με αποτέλεσμα την αποξένωση κι άλλες βλαβερές επιπτώσεις στη μεταξύ μας σχέση.

Οτιδήποτε μπλοκάρει την έννοια της επικοινωνίας είναι ένα εμπόδιο στην επικοινωνία.

Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Thomas Gordon (Barriers to Communication), οι βασικότεροι από τους φραγμούς είναι:

1.      Προσταγή, καθοδήγηση. Η τάση να προστάζουμε, να απαιτούμε και να ορίζουμε τη συμπεριφορά του άλλου.

2.      Απειλή, προειδοποίηση. Η τάση να απειλούμε, προσπαθώντας να ελέγξουμε τον άλλον και την συμπεριφορά του.

3.      Το κήρυγμα και η ηθικολογία. Η τάση να ηθικολογούμε και να λέμε στον άλλο πως πρέπει να συμπεριφέρεται, να σκέφτεται, να αισθάνεται.

4.      Εκλογίκευση. Η λογική είναι σημαντική στην επικοινωνία. Όταν όμως ο άλλος βρίσκεται σε κατάσταση στρες και είναι συναισθηματικά φορτισμένος, τα λογικά επιχειρήματα που παραθέτουμε τον μπλοκάρουν ακόμα περισσότερο και εμποδίζουν την επικοινωνία αντί να την διευκολύνουν.

5.      Συμβουλές, οδηγίες. Η τάση να δίνουμε συμβουλές και οδηγίες, απαντήσεις ή λύσεις σε προβλήματα του άλλου.

6.      Κριτική, χαρακτηρισμός. Η τάση να αξιολογούμε και να κρίνουμε αρνητικά τον άλλον και τις πράξεις του χρησιμοποιώντας χαρακτηρισμούς ή ταμπέλες που μας εμποδίζουν να τον γνωρίσουμε καλύτερα.

7.      Έπαινος, επιβράβευση. Η τάση να αξιολογούμε και να επαινούμε τον άλλον συνδέοντας την αξία του με τα επιτεύγματά του.

8.      Ο οίκτος και η παρηγοριά. Η τάση να καθησυχάζουμε το άτομο έτσι ώστε να μην νοιώθει τα αρνητικά ή δυσάρεστα συναισθήματα που το απασχολούν.

9.      Ερμηνεία, διάγνωση. Η τάση να αναλύουμε και να δίνουμε ψυχολογικές ερμηνείες στη συμπεριφορά του άλλου.

10.  Γελοιοποίηση, σαρκασμός. Η τάση να διακωμωδούμε ή να γελοιοποιούμε μια κατάσταση για να μειώσουμε τον άλλο ή να κρύψουμε το άγχος που μας προκαλεί.

11.  Αποφυγή, αγνόηση, διάσπαση προσοχής. Η τάση να αλλάζουμε το θέμα της συζήτησης όταν νοιώθουμε αμηχανία ή όταν αυτά που εκφράζει ο άλλος αγγίζουν κάποια ευαίσθητα ή άλυτα δικά μας προβλήματα.. Πολλές φορές πάλι στρέφουμε την προσοχή στον εαυτό μας.

12.  Υπερβολικές και ακατάλληλες ερωτήσεις που δίνουν στον άλλον την αίσθηση ότι ανακρίνεται. Οι ερωτήσεις αποτελούν φραγμούς όταν κατακλύζουν το άτομο που νοιώθει ότι ανακρίνεται. Με συνεχείς ερωτήσεις δεν μαθαίνουμε περισσότερα για τον συνομιλητή μας, αλλά καθοδηγούμε τη συζήτηση αντί να τον αφήνουμε να εκφραστεί.

Οι φραγμοί επικοινωνίας δεν περιορίζονται μόνο στο λεκτικό επίπεδο.

Σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο οι αντιλήψεις, οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες που έχουμε από τον αυτό μας, από τους άλλους και από τη ζωή γενικότερα, επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας η οποία στέκεται εμπόδιο στην επικοινωνία, τόσο με τον εαυτό μας όσο και με το περιβάλλον.

Ακόμα, η γλώσσα του σώματος παρεμβάλει φραγμούς επικοινωνίας, όπως με την στάση μας, την έκφραση του προσώπου μας, με το να κοιτάζουμε αλλού, να ασχολούμαστε συγχρόνως με κάτι άλλο ή με κάποιον άλλον, να κοιτάμε το ρολόι μας ή γύρω μας ή να σηκώνουμε το τηλέφωνο εφόσον κτυπήσει. Πόσες φορές δεν μας έχει τύχει να έρχεται το παιδάκι μας να μας πει κάτι, ή να μας δείξει κάποια ζωγραφιά, και να απαντάμε με ένα «μπράβο» χωρίς καν να το κοιτάξουμε; Εφόσον λοιπόν το παιδί δεν έχει την προσοχή μας που την ζητάει με τον θετικό αυτό τρόπο, δεν είναι τότε φυσικό κι επόμενο να την ζητήσει μετά με τον αρνητικό τρόπο, όπως πχ να θυμάται και να έρχεται να μας πει ή να μας δείξει κάτι μόλις πάμε να μιλήσουμε στο τηλέφωνο;

Αντί να αναζητάς την αγάπη,

αναζήτησε και βρες μέσα σου

όλα τα φράγματα

που έχεις κτίσει εναντίον της!